چرا قبر مطهر حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) مخفی است؟

فلسفه اصلی مخفی بودن قبر حضرت زهرا (سلام الله علیها) به وقایع و جسارت هایی باز می گردد که خلفای وقت و اطرافیان آنها به آن بزرگوار وارد کردند. نقل است زمانی که وقت رحلت حضرت زهرا (سلام الله علیها) نزدیک شد و در بستر، به حالت احتضار به سر می بردند، حضرت علی (علیه السلام) بالای سرشان آمدند و بعد از صحبت هایی که با هم دیگر کردند، حضرت فاطمه (سلام الله علیها) اجازه خواستند تا چند وصیت به همسرشان حضرت علی (علیه السلام) کنند.

وصیت حضرت زهرا سلام الله علیها به مخفی کردن قبر مطهرشان

از جمله وصایای حضرت زهرا (سلام الله علیها) به حضرت علی (علیه السلام) این بود: ای پسر عمو، اگر تا چند ساعت دیگر از دنیا رفتم، جنازه ام را شبانه تشییع کن و مراسم تشییع مرا، اعم از غسل، کفن، نماز خواندن و دفن کردن، باید در محیطی مخفی و پنهان انجام دهید و فقط به کسانی در تشییع اجازه دهید که ظلم و جفا به من روا نداشتند. 

بیشتر بدانید: شهادت حضرت زهراء سلام الله علیها چگونه رخ داد؟

و حتی به قولی حضرت زهرا (سلام الله علیها) تصریح کردند: «نگذارید ابوبکر و عمر بر من نماز بخوانند و در تشییع جنازه من شرکت کنند».

در این باره سید اسماعیل حمیریِ شاعر (105_170ق) چنین سروده است:

و فاطمه قد اوصت بان لا یصلیا  علیها ***** و ان لا یدنوا من رجا القبر علیا و مقدادا

و ان یخرجو بهارویدا ***** بلیل فی سکوت و فی ستر؛

فاطمه وصیت کرد که آن دو تن _که از آنان ناخشنود بود_ بر وی نماز نخوانند و به قبر او نزدیک نشوند و علی و مقداد، شب هنگام با آرامی و در خاموشی و پوشیده از دیده ها او را به خاک سپارند.

حال بحث در این است که اجازه ندادن حضرت زهرا (سلام الله علیها) به شرکت نکردن دیگران در مراسم تشییع خود بیانگر چیست؟

به یقین حضرت زهرا (سلام الله علیها) با این کارشان می خواستند بار دیگر همانند جریان فدک، مبارزه جدیدی با وصیت نامه سیاسی خویش آغاز کنند و ضربه سهمگینی به حکومت وقت وارد سازند. 

حضرت فاطمه اطهر (سلام الله علیها) با وصیت خویش، افکار خفته مردم مدینه را بیدار می ساختند و توجه آنان را به پایمال کردن حق خویش جلب می کردند. از امام رضا (علیه السلام) درباره شیخین سؤال شد. فرمودند: ما مادری نیکوکار داشتیم که وقتی از دنیا رفت، از آنان خشمگین بود. ما راضی نمی شویم تا او از آنان راضی شود.

از عبدالله بن حسن نیز به همین مضمون نقل شده است. بدین ترتیب، روشن می شود حضرت زهرا (سلام الله علیها) آن بانوی مطهره معصوم، که خداوند از خشنودی او خشنود می شود و از خشم او خشم می گیرد، با این موضوع آگاهانه اش به همگان در تمام تاریخ فهمانید که: این قضیه، مسئله ای شخصی نبود، بلکه قضیه اسلام، دین و تجاوز به حریم خدا و رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، حق، انسانیت و اسلام مجسم در او بود؛ زیرا هدف تجاوز به حریم حضرت زهرا (سلام الله علیها)، جلوگیری از ایشان در دفاع از امامت بود. امامت، قوام دین است و تصمیم الهی قاطع و حق امت مسلمان و حق همه انسان ها. 

حضرت زهرا (سلام الله علیها) پس از آن که از آن دو، اقرار صریح گرفت که تعدی و تجاوز به او، تجاوز به ساحت پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و در نتیجه تجاوز و جسارت به حریم ملکوتی پروردگار است و او حق ندارد چنین متجاوزی را مورد عفو و گذشت خود قرار دهد و با بیان این جمله که از اینان نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شکایت خواهد کرد، آنان را از این حقیقت آگاه ساخت و سپس آن موضع کوبنده خود را در پیش گرفت. سپس برای آن که به مردم گفته نشود حضرت زهرا (سلام الله علیها) پس از آن به خانه اش بازگشت و به فلانی پیغام داد که از آنان راضی شده است، وصیت کرد شبانه دفن شود و از آنجا که مبادا ادعا شود چون دفن شبانه سنت است و ناراحتی حضرت زهرا (سلام الله علیها) از آن ها کمرنگ شود، حضرت وصیت کرد بر جنازه اش حاضر نشوند و بر پیکرش نماز نگزارند و قبرش پنهان بماند. آن ها نیز کوشیدند چند قبر را نبش کنند تا به جنازه حضرت دست یابند و بر او نماز گزارند، اما حضرت علی (علیه السلام) مانع آن ها شدند.

در بعضی منابع آمده است: فاطمه (سلام الله علیها) از علی (علیه السلام) به حق خدا و رسولش پیمان گرفت که جز امّ سلمه، امّ ایمن، فضّه، حسنین (علیهما السلام)، سلمان، عمّار، مقداد، ابوذر و حذیفه، کسی بر جنازه اش حاضر نشود و مخفی ماندن قبر فاطمه (سلام الله علیها) تا امروز و عدم قدرت احدی بر شناخت دقیق آن محل، برهانی درخشان و بر روی گردانی زهرا (سلام الله علیها) از آنان است. بر این اساس تمام شواهد تاریخی صحیح و معتبر بر کذب پندار تحریف کنندگان تاریخ و دشمنان حق تاکید دارد. 

   بدین ترتیب روشن می شود حضرت زهرا (سلام الله علیها) حتی مرگ و تشییع جنازه اش را وسیله جهاد و مبارزه در راه خدا و برای خدا و دین، و در راه توضیح حقایق برای نسل ها قرار داد. نتایج این مبارزه از همان لحظه های اول آشکار شد. روایت شده: به محض انتشار خبر دفن زهرا (سلام الله علیها) مردم ناله و فریاد سر دادند و همدیگر را سرزنش کردند. کسی گفت: پیامبرتان تنها یک دختر در میان شما گذاشت. این دختر می میرد و دفن می شود، ولی احدی از شما، نه در وفات و دفنش حاضر است و نه در نماز بر جنازه اش، و هیچ کدام قبرش را نمی شناسید تا آن را زیارت کنید.

امیرمؤمنان (علیه السلام) با عمل به وصیت حضرت زهرا (سلام الله علیها) اذهان جامعه را درباره مشروعیت خلیفه دچار شک و تردید کردند و مظلومیت حضرت زهرا (سلام الله علیها) را بیشتر آشکار ساختند و این سؤال را همیشه برای همگان مطرح کردند که چرا قبر حضرت زهرا (سلام الله علیها) مخفی مانده است؟

بدین طریق زمانی که ایشان از دنیا رفتند، مردم سراسیمه به خانه حضرت زهرا (سلام الله علیها) می آمدند و منتظر بیرون آمدن جنازه بودند که حضرت علی (علیه السلام) به ابوذر فرمودند: برو و با صدای بلند اعلام کن که برگردند؛ زیرا تشییع جنازه دختر رسول خدا امشب صورت نمی گیرد و به تأخیر افتاده است.

مردم که متفرق شدند، حضرت علی (علیه السلام) با کمک اسماء بدن حضرت را غسل و کفن کردند و نیمه شب با عده ای از نزدیکان و یاران خویش که عبارت بودند از: سلمان، ابوذر، مقداد، عمار و چند تن دیگر، جنازه دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را شبانه تشییع کردند و شبانه به خاک سپردند و حضرت علی (علیه السلام) قبر حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را هم سطح زمین کردند.

حتی روایت شده که حضرت در چند نقطه در بقیع، قبر درست کردند تا دشمنان متوجه نشوند قبر حضرت فاطمه (سلام الله علیها) کدام یک است. و این راز مخفی ماندن قبر حضرت فاطمه (سلام الله علیها) برای همیشه مانده است و کسانی هم که حضور داشتند، بعد ها محل اختفای قبر حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را بیان نکردند.

شیخ صدوق در بیان علت دفن شبانه آن حضرت می نویسد: علی بن ابوحمزه از امام صادق (علیه السلام) پرسید: چرا فاطمه را شب دفن کردند نه روز؟ فرمود: «فاطمه (سلام الله علیها) وصیت کرده بود شب هنگام دفنش کنند تا ابوبکر و عمر بر جنازه آن حضرت نماز نخوانند.»

مرحوم صاحب مدارک می گوید: علت مخفی بودن محل دفن فاطمه (سلام الله علیها) آن گونه که مخالف و موافق نقل کرده اند، این است که آن حضرت به امیرمؤمنان (علیه السلام) سفارش کرد او را شبانه دفن کند، تا آنان که او را اذیت و از ارث پدرش محروم کرده بودند، بر وی نماز نخوانند.

بنابراین، علت مخفی ماندن قبر حضرت زهرا سلام الله علیها را می توان در امور ذیل خلاصه کرد:

1.اینکه دشمنان و غاصبان حق آن مظلومه، به قبر آن حضرت دسترسی نداشته باشند تا روزی در صدد نبش آن برنیایند.

2. اینکه خود آن حضرت خواستند شبانه و مخفیانه دفن شوند تا قبرشان مخفی بماند.

3. با توجه به محتوای وصیت ایشان درباره دفن، می توان گفت می خواستند با این کار، افکار عمومی را بیدار کنند و مردم را از ظلم حاکمان زمانشان به ایشان و حضرت علی (علیه السلام) آگاه سازند. بنابراین، این سؤال را که چرا قبر حضرت فاطمه (سلام الله علیها) مخفی مانده، برای همیشه در اذهان مردم زنده نگه دارند. 

در پایان، نقل یک قضیه خالی از لطف نیست. مرحوم آیت الله مرعشی نجفی از پدر بزرگوارش، مرحوم حاج سیّد محمود مرعشی نقل می کردند که آن مرحوم در صدد بود به هر وسیله ممکن، محل دفن حضرت زهرا (سلام الله علیها) را به دست آورد. به این منظور، ختم مجللی آغاز می کند و چهل شب آن را ادامه می دهد تا در شب چهلم به خدمت حضرت باقر (علیه السلام) یا حضرت صادق (علیه السلام) شرفیاب می شود. امام به ایشان می فرمایند:  علیک بکریمة أهل البیت؛ به دامن کریمه اهل بیت پناه ببرید.

   عرض می کند: بلی، من هم این ختم را برای این منظور گرفته ام که قبر شریف بی بی را دقیقاً بدانم و به زیارتش بروم.  

   امام فرمودند: «منظور من قبر شریف حضرت معصومه (سلام الله علیها) در قم است».

   سپس ادامه دادند: «برای مصالحی، خداوند اراده فرموده محل دفن حضرت فاطمه (سلام الله علیها) همواره مخفی بماند و بنابراین قبر حضرت معصومه (سلام الله علیها) را تجلی گاه قبر آن حضرت قرار داده است. هر جلال و جبروتی که برای قبر شریف حضرت زهرا (سلام الله علیها) مقدر بود، خداوند متعال همان جلال و جبروت را بر قبر مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیها) قرار داده است».

منابع:

احتجاج الزّهرا فاطمة، ص210 _ زندگانی سیاسی حضرت زهرا (سلام الله علیها)، ص280 _ رنج های زهرا (سلام الله علیها)، ص221 _ بحارالأنوار، ترجمه محمد جواد نجفی، ج10، ص195 _ مدارک الأحکام، ج8، ص279 _ کریمه اهل بیت (علیهم السلام)،

ص 43-45 _ بدانید من فاطمه هستم، تالیف و تدوین واحد پژوهش مؤسسه فرهنگی موعود عصر (علیه السلام).