اسرار قبل از تولد تا زمان تولد حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

بشارت خداوند به وجود حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در معراج.

  پیش از تولد حضرت فاطمه (سلام الله علیها) خداوند در معراج، تولد ایشان را به نبی خاتم (صلی الله علیه و آله) بشارت داده و فرموده بود:

      یَا مُحَمَّد! إِنَّ اللهَ تَعَالَی یُبَشِّرُکَ بِفَاطِمَةَ مِن خَدِیجَةَ بِنتِ خُوَیلِدٍ… .

      ای پیامبر، خداوند (ولادت) فاطمه را از خدیجه، دختر خویلد به تو بشارت می دهد.

  بشارت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به وجود مقدس حضرت فاطمه (سلام الله علیها) آن هم در معراج، خود به تنهایی گویای اهمیت موضوع تولد ایشان است و می توان به جرئت گفت این مسئله، یکی از مسائل حیاتی دنیای اسلام و مسلمانان بوده که از طرف خداوند در آن موقعیت به پیامبر نوید داده شد. نکته دیگر در این حدیث، این است که خداوند نام مبارک «فاطمه» را نیز پیش از ولادت برای او تعیین کرده است. درباره نام فاطمه 

وجه تسمیه های مختلفی بیان شده؛ از جمله رسول خدا (ص) فرمودند:

      لِاَنّها فُطِمَت هِیَ وَ شیعتُها و ذُرّیتُها مِنَ النّار.

      زیرا او، شیعیان و ذرّیه اش از آتش بازداشته و بر کنار شده اند.

دوری گزیدن پیامبر اکرم (ص) از خدیجه (س).

  خداوند به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دستور می دهد باید چهل شبانه روز از حضرت خدیجه 

(سلام الله علیها) دوری گزیند.

در بخشی از حدیث آمده است:

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در ریگزار ابطح با عمار یاسر، منذر بن ضحضاح، ابوبکر، عمر، علی بن          ابی طالب (علیه السلام)، عباس بن عبدالمطلب و حمزة بن عبدالمطلب نشسته بودند. ناگهان جبرئیل در صورت     عظیمش بر او فرود آمد و بال هایش را از مشرق تا مغرب گسترانیده بود. پس ندا داد: « ای پیامبر بزرگوار، خداوند بر تو سلام می فرستد و به تو دستور می دهد چهل روز از خدیجه فاصله بگیری».

  در این قسمت از حدیث دو نکته قابل تأمل است:

اول اینکه، جبرئیل (علیه السلام) با هیبت اصلی خود (با بال های گسترده) بر پیامبر فرود آمد. این مسئله نشان 

می دهد حامل پیامی بسیار مهم برای پیامبر (ص) بوده است؛ همچنان که برای اعلام امر رسالت هم با هیبت کامل بر رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) ظاهر شد.

  نکته دوم، واژه «یَأمُرُکَ؛ خداوند به تو دستور می دهد» است. این نکته متضمِّن این معناست که دستور 

لازم الاجراست و وجوب فوری دارد؛ زیرا خداوند از عشق فراوان پیامبر (ص) و حضرت خدیجه (س) به یکدیگر آگاه بود و می دانست چنین دستوری بر آن دو، سنگین و مشقّت بار است. از این رو، در ادامه حدیث آمده است: 

      فَشَقَّ ذَلِکَ عَلَی النَّبِیِ وَ کَانَ لَهَا مُحِبّاً وَ بِهَا وَامِقاً.

      پس، آن بر پیامبر سنگین و سخت آمد؛ زیرا او عاشق و دل باخته همسر وفادار خویش بود.

  ولی چون دستور، دستور الهی و لازم الاجرا بود، پیامبر بر انجام آن، لحظه ای درنگ نکرد و از همان لحظه، امر الهی را شروع نمود؛ بدون اینکه واقعیت امر را به حضرت خدیجه (س) اطلاع دهد. از این رو، آن حضرت در روز های آخر دوره، عمار یاسر را به خدمت حضرت خدیجه (س) فرستاد و به او فرمود: «به خدیجه بگو:

      گمان نکن من از تو بریده ام و تو را رها کرده ام، بلکه پروردگارم برای اجرای آن به من دستور فرموده است. 

      در آن، خیر بیندیش. خداوند هر روز به وجود تو به بزرگان فرشته ها افتخار می کند.

  گفتنی است حضرت خدیجه (سلام الله علیها) نیز در همین ایام به دستور پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در منزل مانده بود و نمونه بارز آیه «و قَرنَ فی بُیُوتِکُنَّ» در این ایام و در تمام عمر، و برای دوری پیامبر در حزن و نگرانی بود.

روزه گرفتن، قیام و عبادت شبانه در طول مدت چهل شبانه روز.

  در بخشی از حدیث آمده است:

      فَأَقَامَ النَّبِیُّ أَربَعِینَ یَوماً یَصُومُ النَّهَارَ وَ یَقُومُ اللَّیلَ.

      پیامبر در این چهل روز، روزه دار بود و شب ها به عبادت می پرداخت.

  او باید چهل شبانه روز، یادآور اربعین میقات حضرت موسی (علیه السلام) با تمام مشکلات آن زمان و مسائل روزمره نوپای اسلام، در عبادت و بندگی سپری کند.

  در حدیث، بیان شده که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در پیغام خود به حضرت خدیجه (سلام الله علیها) 

می فرماید:

      فَإِنِّی فِی مَنزِلِ فَاطِمَةَ بِنتِ أَسَدٍ.

      من در منزل فاطمه بنت اسد، مادر اسدالله الغالب هستم.

پایان چهل روز، نزول جبرئیل و میکائیل برای تحفه الهی.

  پس از سپری شدن «فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ»، جبرئیل (علیه السلام)، فرود آمد و فرمود:

      ای پیامبر بزرگوار، خداوند به تو درود می فرستد و به تو دستور می دهد برای هدیه و تحفه او آماده شوی.  

      پیامبر به او گفت: تحفه پروردگار چیست؟ جبرئیل گفت: من به آن آگاهی ندارم. در آن وقت میکائیل فرود آمد

      و با او ظرفی بود که با پارچه ای از سندس (یا استبرق) پوشیده شده بود. آن را جلوی پیامبر گذاشت.

  در قسمتی از حدیث آمده که جبرئیل (علیه السلام) در جواب سؤال پیامبر درباره تحفه الهی، این جمله را بیان کرد:«لا علمَ لی». این چه تحفه ای بود که جبرئیل (علیه السلام)، مأمور خبرهای غیبی خداوند، از ماهیّت آن اظهار بی اطلاعی می کند؟ همان گونه که در زیارتش به آن اشاره شده است:

      فاطمةُ بنتُ رسول الله وَ بِضعَة لَحمِهِ و صَمیم قَلبِهِ و فَلذَة کبدِهِ و التَّحیة مِنکَ لَهُ وَ التُحفة.

      فاطمه دختر رسول خدا، پاره تن و قوام قلب او، پاره جگرش و آنکه هدیه و تحفه پروردگار برای پیامبر بود.

      وَ لَها لیسَ نَواله الّا نَوالَ اللهِ عَمَّ نَوالَهُ.

      برای آن حضرت (زهرا سلام الله علیها) عطا و بخششی است که بالاتر از آن نیست؛ مگر عطا و بخشش 

      خداوندی که بخشش او همگانی است.

  نزول میکائیل (علیه السلام)، فرشته رزق و روزی، از نکات قابل تأمل در این موضوع است. فرود دو فرشته برای انجام یک امر الهی، یکی حامل پیام و یکی حامل هدیه الهی، همه عظمت موضوع را می رساند. قرار است چه اتفاقی بیفتد؟

  افطار با غذای مخصوص دربار الهی، معجونی از بهشت.

  جبرئیل (علیه السلام) به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت:

      پروردگار به تو دستور می دهد از این غذا افطار کنی. ظرف را آشکار ساخت. در آن، خوشه ای خرمای تازه 

      و خوشه ای انگور بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از آنها میل فرمودند. بعد از آن، آب نوشید تا سیراب 

      شد. پس اراده فرمود دست های خود را بشوید؛ جبرئیل بر دست هایش آب ریخت، میکائیل آن را

      شست و شو داد و اسرافیل با دستمالی خشک کرد. آن گاه اضافه غذا را با ظرف آن به طرف آسمان بردند.

  نکته اول: یکی دیگر از فرشتگان الهی، یعنی اسرافیل (علیه السلام)، به عنوان خدمتکار در این زمان و برای این موضوع حضور یافته است.

  نکته دوم: در بخشی از حدیث آمده که حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند:

      روش پیامبر این بود که هنگام افطار به من دستور می داد در را باز کنم تا اگر کسی می خواست غذا بخورد، 

      وارد شود، ولی در آن شب به من فرمودند: «کنار در بنشین و کسی را راه نده؛ زیرا خوردن این طعام بر غیر من

      حرام است».

  پس می توان گفت این غذا با غذاهای دنیایی بسیار فرق داشت، بلکه در میان مائده های الهی نیز غذای مخصوص دربار الهی بود.

نکته سوم: درباره نوع غذایی که باعث انعقاد نطفه وجود حضرت زهرا (سلام الله علیها) در جسم پیامبر اکرم

(صلی الله علیه و آله) گردید، چندین نظر بیان شده است:

1. خرما و انگور؛ 

2. سیب بهشتی از درخت طوبا؛

3. آمیخته شدن عرق جبرئیل؛

4. خرما به تنهایی.

  از میان موارد فوق، سیب بهشتی از بقیه اهمیت و شهرت بیشتری دارد؛ از همین رو در زیارت نامه آن حضرت، ایشان را «تفاحه الفردوسِ و الخُلدِ؛ سیب بهشتِ فردوس و خلد» خطاب قرار می دهیم.

  اما می توان این نکته را نیز عنوان کرد که هر سه مورد، یعنی سیب، انگور و خرما از بهشت برای پیامبر آمده بود و با توجه به دو نکته، می توان بین هر سه میوه جمع نمود:

  الف) از مهم ترین درختان بهشتی، درخت طوباست. در فرمایش امام رضا (علیه السلام) خطاب به اباصلت آمده است:

      إنَّ شجرةَ الجَنَّةِ تَحمِلُ أنواعاً… وَ لَیست کَشَجرةِ الدُّنیا.

      همانا درخت بهشتی انواع میوه ها را دارد و مانند درخت دنیایی نیست؛ بنابراین، درخت طوبا می تواند هر نوع 

      میوه ای را دربرداشته باشد.

  ضمن اینکه در برخی روایات، نام اختصاصی از میوه برده نشده و فقط اشاره شده که جبرئیل (علیه السلام) از 

میوه های طوبا به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دادند؛ مانند این حدیث:

  هنگامی که عایشه به پیامبر به سبب بوسیدن مکرر حضرت فاطمه (سلام الله علیها) اعتراض کرد، رسول خدا 

(صلی الله علیه و آله) به او فرمودند:

      ای عایشه، هنگامی که به معراج رفتم، به بهشت وارد شدم. جبرئیل مرا نزدیک درخت طوبا برد و از میوه های

      آن به من داد و آن را خوردم. خداوند آن را به آبی در پشت من تبدیل کرد و هنگامی که به زمین فرود آمدم،

      در اثر مواقعه با خدیجه، او به فاطمه باردار شد.

  ب) خوردن این میوه ها در مراحل مختلف صورت گرفته است. در معراج، بحث میوه سیب و درخت طوبا برای پیامبر مطرح شده و بعد از آن در زمین، رطب و انگور، و در جمع باعث ایجاد نطفه آن بانوی بزرگ اسلام گردیده است و به نظر می آید آمیختگی عرق جبرئیل (علیه السلام) هنگام حمل آن غذا صورت گرفته باشد، نه به عنوان یکی از اجزای اصلی.

تعجیل پیامبر اکرم (ص) در مواقعه با حضرت خدیجه (س) به امر الهی. 

  پس از آن که پیامبر اکرم (ص) از آن غذای بهشتی و الهی خورد، برخاست تا برای نماز آماده شود. جبرئیل (ع) او را از نماز خواندن منع کرد و به او فرمود:

      اکنون وقت نماز نیست، بلکه باید به خانه خدیجه روی و با وی هم بستر شوی. خداوند اراده فرموده امشب از

      صلب شما فرزندی پاک بیافریند. رسول خدا (ص) به دنبال این فرمان، فوری به طرف خانه خدیجه روان شد.

  در این عبارت می توان فهمید که اولاً امر الهی وجوب فوری داشته است و ثانیاً پیامبر اکرم (ص) به خاطر علاقه وافری که به همسر خویش داشت، به محض رخصت الهی برای دیدار حضرت خدیجه (س) به منزل ایشان رفت. البته این عشق دو طرفه بود؛ زیرا در حدیث آمده است که حضرت خدیجه (س) هنگامی که صدای پیامبر اکرم (ص) را شنید؛ با شادمانی و خوشحالی فراوان در را باز کرد.

قَالَت خَدِیجَةُ فَقُمتُ فَرِحَةً مُستَبشِرَةً بِالنَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ فَتَحتُ البَابَ.

  پیامبر هرشب طبق عادت، در بدو ورود به خانه، وضو می ساخت و دو رکعت نماز مختصر می خواند، سپس در بستر قرار می گرفت، ولی در آن شب ظرف آبی طلب نکرد و برای نماز خواندن آماده نشد و این همان مطلب قبلی، یعنی سرعت و تعجیل در تنفیذ امر الهی را اثبات می کند. آری، امر الهی.

احساس بارداری در همان لحظات اول برای حضرت خدیجه (س).

  در آن شب نورانی، نطفه حضرت فاطمه (سلام الله علیها) به امر الهی از صلب نبوت به رحم مطهر منتقل شد و این نکته مهمی بود که در جمله حضرت خدیجه (س) هویداست؛ اینکه بر خلاف تمام انعقاد نطفه ها،

حضرت خدیجه (س) از همان لحظه متوجه باردار شدن خود شد و فرمود:

      سوگند به آن که آسمان را برافراشت و آب را از چشمه ها جاری ساخت! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در 

      آن شب از من دور نگردید، مگر اینکه سنگینی حمل فاطمه (سلام الله علیها) را در وجود خود احساس کردم.

  یکی از بیشترین بحث هایی که درباره حضرت فاطمه (س) مطرح شده است، تناسب ایشان با درخت طوباست که به جرئت می توان گفت میوه های درخت طوبا، اصل و اساس وجود مقدس حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را تشکیل داده اند؛ یعنی عصاره ای از بهشت.

منابع:

بحارالأنوار، ج16،ص78 _ بحارالأنوار،ج100، ص200 _ القطره، ج1، ص427 _ بحارالأنوار، ج16، ص79 _ بحارالأنوار،ج43،ص5، ح4و5 _ تفسیر فرات کوفی، ص321 _ أمالی صدوق، ص460؛ مجمع البیان، ص408 _ 

بحارالأنوار، ج 97، ص199، باب زیارت فاطمه (س) _ عیون أخبار الرّضا (ع)، ج1، ص306؛ قصص الأنبیاء والمرسلین، ص39 _

تفسیر قمی، ج1، ص21 و 365؛ بحارالأنوار، ج18، ص264، باب إثبات المعراج _ بحارالأنوار، ج16، ص79 و80 _ لاروس، ج2، ص2160 _ 

تفسیر فرات کوفی، ص211؛ بحارالأنوار، ج8، ص151 _ دلائل الأئمه، ص149؛ ص60؛ کشف الغمّة، ج1، ص464

بحارالأنوار، ج16، ص78 _ ر.ک: تفاسیر، ذیل سوره علق _ احزاب (33): 33 _ بقره (2): 51.