مقدمه
زیارت قبور اولیا و صالحان از دیرباز در میان مسلمانان رواج داشته و یکی از راه‌های اظهار محبت به بزرگان دین و بهره‌مندی از برکات آن‌ها بوده است. با این حال، گروهی از مسلمانان تحت تأثیر ابن تیمیه و وهابیت، زیارت قبور را ممنوع و حتی شرک‌آلود معرفی کرده‌اند. این در حالی است که قرآن، سنت پیامبر (ص)، سیره صحابه و اجماع علمای اسلام، مشروعیت زیارت قبور را تأیید می‌کند.
در این مقاله، مشروعیت زیارت قبور در اسلام، مخالفت ابن تیمیه و وهابیت با این امر، دیدگاه علمای اسلام در رد این تفکر و پیامدهای این باور افراطی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
۱. مشروعیت زیارت قبور در اسلام
الف) زیارت قبور در قرآن
قرآن کریم به طور غیرمستقیم به مشروعیت زیارت قبور اشاره دارد:
- دعوت به زیارت قبور برای پندآموزی“أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ، حَتَّىٰ زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ” (سوره تکاثر، آیات 1-2)
(افزون‌طلبی شما را به خود مشغول داشت، تا اینکه قبرها را زیارت کردید.)
- این آیه نشان می‌دهد که زیارت قبور امری پذیرفته‌شده در فرهنگ اسلامی بوده است.
- شهادت دادن صالحان در آخرت“وَقُلِ ٱعْمَلُوا۟ فَسَيَرَى ٱللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَٱلْمُؤْمِنُونَ” (سوره توبه، آیه 105)
(بگو: عمل کنید که خدا، پیامبرش و مؤمنان، اعمال شما را خواهند دید.)
- طبق این آیه، حتی پس از وفات، پیامبر (ص) و مؤمنان از اعمال ما آگاه هستند، بنابراین زیارت قبور و توسل به آن‌ها امری معنادار است.
ب) زیارت قبور در سنت پیامبر (ص)
۱. پیامبر (ص) زیارت قبور را توصیه کرده است:
- پیامبر (ص) فرمودند: “كُنْتُ نَهَيْتُكُمْ عَنْ زِيَارَةِ الْقُبُورِ، فَزُورُوهَا فَإِنَّهَا تُذَكِّرُكُمُ الْآخِرَةَ” (صحیح مسلم، حدیث 977)
(من شما را از زیارت قبور نهی کرده بودم، اما اکنون به شما توصیه می‌کنم که قبور را زیارت کنید، زیرا شما را به یاد آخرت می‌اندازد.)
- این حدیث به صراحت مشروعیت زیارت قبور را ثابت می‌کند.
۲. زیارت قبر پیامبر (ص) توسط صحابه
- خلیفه دوم، عمر بن خطاب، در زمان خشکسالی، به زیارت قبر پیامبر (ص) رفت و از او طلب شفاعت کرد. “اللَّهُمَّ إِنَّا كُنَّا نَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّنَا فَتَسْقِينَا”
(خدایا! ما به پیامبرمان متوسل می‌شدیم و تو ما را سیراب می‌کردی.)
(روایات صحیح بخاری، جلد 2، حدیث 1010)
- این روایت نشان می‌دهد که صحابه، زیارت و توسل به پیامبر (ص) پس از وفات او را مشروع می‌دانستند.
۲. مخالفت ابن تیمیه و وهابیت با زیارت قبور
الف) دیدگاه ابن تیمیه درباره زیارت قبور
ابن تیمیه، بنیان‌گذار افکار وهابیت، زیارت قبور را حرام و حتی شرک‌آمیز معرفی کرد. مهم‌ترین ادعاهای او عبارتند از:
- زیارت قبور بدعت است
- ابن تیمیه معتقد بود که زیارت قبور اولیا و صالحان یک عمل نوظهور و خلاف سنت است.
- او به اشتباه استدلال می‌کرد که در صدر اسلام چنین عملی وجود نداشته است.
- طلب شفاعت از اولیا شرک است
- او می‌گفت طلب شفاعت از پیامبر (ص) و اولیا پس از وفاتشان، شرک محسوب می‌شود.
- این در حالی است که روایات صحیح از صحابه و اهل بیت (ع) خلاف این نظر را ثابت می‌کند.
ب) اقدامات وهابیت علیه زیارت قبور
پیروان ابن تیمیه، یعنی وهابیت، با اقدامات افراطی علیه زیارت قبور، به تخریب میراث اسلامی پرداخته‌اند:
- تخریب قبور در بقیع
- در سال 1344 هـ.ق، وهابیان قبور اهل بیت (ع) و صحابه را در بقیع تخریب کردند.
- این اقدام موجب اعتراض شدید علمای اسلام شد.
- ممنوعیت زیارت قبر پیامبر (ص)
- وهابیان زائران را از زیارت قبر پیامبر (ص) در مدینه منع می‌کنند و حتی تلاش کرده‌اند که قبر شریف ایشان را جدا کنند.
۳. رد دیدگاه ابن تیمیه و وهابیت توسط علمای اسلام
الف) علمای اهل سنت
- امام سبکی: ابن تیمیه را گمراه و خارج از مذهب اهل سنت معرفی کرد.
- ابن حجر عسقلانی: دیدگاه ابن تیمیه را بدعت‌گذارانه و انحرافی دانست.
ب) علمای شیعه
- علامه حلی: ابن تیمیه را مروج تفکرات ضد اسلامی و بی‌احترامی به پیامبر (ص) و اهل بیت دانست.
- امام خمینی: وهابیت را عامل ایجاد تفرقه در جهان اسلام معرفی کرد.
۴. پیامدهای مخالفت با زیارت قبور
- تفرقه میان مسلمانان و دامن زدن به اختلافات مذهبی
- تخریب آثار تاریخی اسلامی و نابودی هویت اسلامی
- بدنام شدن مسلمانان نزد سایر ادیان به دلیل اقدامات افراط‌گرایانه
- رشد افراط‌گرایی و خشونت مذهبی که موجب گسترش تروریسم شده است
نتیجه‌گیری
- زیارت قبور اولیا و صالحان در قرآن، سنت و سیره صحابه مورد تأیید است.
- ابن تیمیه و وهابیت با ارائه تفاسیر نادرست، زیارت قبور را شرک معرفی کرده‌اند.
- علمای اسلام، دیدگاه‌های ابن تیمیه و وهابیت را انحرافی و مخالف با تعالیم اسلامی دانسته‌اند.
- ممنوعیت زیارت قبور، موجب تفرقه میان مسلمانان و افراط‌گرایی شده است.
- مسلمانان باید با آگاهی از منابع اصیل اسلامی، از تفکرات افراطی دوری کنند.
دیدگاهتان را بنویسید