وانا تودی به نقل از تابناک پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) یا به‌طور کامل “پیمان عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای” سنگ بنای نظام جهانی منع اشاعه هسته‌ای و یکی از مهم‌ترین معاهدات بین‌المللی در زمینه کنترل تسلیحات و جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای است. پیمان NPT در تاریخ ۱ ژوئیه ۱۹۶۸ (۱۰ تیر ۱۳۴۷) برای […]
وانا تودی به نقل از تابناک پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) یا به‌طور کامل “پیمان عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای” سنگ بنای نظام جهانی منع اشاعه هسته‌ای و یکی از مهم‌ترین معاهدات بین‌المللی در زمینه کنترل تسلیحات و جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای است. پیمان NPT در تاریخ ۱ ژوئیه ۱۹۶۸ (۱۰ تیر ۱۳۴۷) برای امضا گشوده و در ۵ مارس ۱۹۷۰ (۱۴ اسفند ۱۳۴۸) پس از تصویب توسط تعداد کافی از کشورها، به‌طور رسمی اجرایی شد. این پیمان در بحبوحه جنگ سرد و نگرانی‌های فزاینده از گسترش تسلیحات هسته‌ای شکل گرفت.
پس از پایان جنگ جهانی دوم و استفاده از بمب‌های اتمی توسط ایالات متحده علیه ژاپن در سال ۱۹۴۵، رقابت تسلیحاتی هسته‌ای بین قدرت‌های بزرگ، به‌ویژه ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی، شدت گرفت. تا اواخر دهه ۱۹۶۰، پنج کشور (ایالات متحده، اتحاد جماهیر شوروی، بریتانیا، فرانسه و چین) به سلاح هسته‌ای دست یافته بودند. نگرانی از اینکه تعداد بیشتری از کشورها به این فناوری خطرناک دسترسی پیدا کنند، جامعه جهانی را به فکر تنظیم یک معاهده بین‌المللی انداخت.
ایده اولیه NPT از قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل متحد در اوایل دهه ۱۹۶۰ سرچشمه گرفت. در سال ۱۹۶۱، مجمع عمومی قطعنامه‌ای را تصویب کرد که خواستار جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای شد.
مذاکرات اصلی در چارچوب کمیته خلع سلاح سازمان ملل (که بعد‌ها به کنفرانس خلع سلاح تبدیل شد) در ژنو انجام شد. دو قدرت اصلی هسته‌ای، یعنی ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی، نقش کلیدی در تدوین این پیمان داشتند، زیرا هر دو به دنبال کاهش خطر جنگ هسته‌ای و محدود کردن تعداد کشور‌های دارای سلاح هسته‌ای بودند. متن نهایی پیمان توسط گروهی از کشورها با هدایت ایالات متحده و شوروی تهیه شد.
این متن پس از مذاکرات طولانی با کشور‌های غیرهسته‌ای و دیگر اعضای سازمان ملل نهایی شد. کشور‌های غیرهسته‌ای نیز خواستار تضمین‌هایی برای دسترسی به فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز بودند که در پیمان گنجانده شد.
متن نهایی پیمان توسط گروهی از کشورها با هدایت ایالات متحده و شوروی تهیه شد. این متن پس از مذاکرات طولانی با کشور‌های غیرهسته‌ای و دیگر اعضای سازمان ملل نهایی شد. کشور‌های غیرهسته‌ای نیز خواستار تضمین‌هایی برای دسترسی به فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز بودند که در پیمان گنجانده شد.
هدف اصلی NPT جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای و کاهش خطر جنگ هسته‌ای بود. دلایل تنظیم آن عبارتند از:جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای: در دهه ۱۹۶۰، نگرانی‌ها از اینکه کشور‌های بیشتری به تسلیحات هسته‌ای دست یابند (مانند هند، اسرائیل یا کشور‌های دیگر) افزایش یافت.
این پیمان برای محدود کردن تعداد کشور‌های دارای سلاح هسته‌ای طراحی شد. ترویج استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای: بسیاری از کشورها خواستار دسترسی به فناوری هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز (مانند تولید برق) بودند. NPT این حق را برای کشور‌های غیرهسته‌ای به رسمیت شناخت، مشروط بر اینکه از آن برای اهداف نظامی استفاده نکنند. خلع سلاح هسته‌ای: پیمان به کشور‌های دارای سلاح هسته‌ای (که در آن زمان پنج کشور بودند) فشار آورد تا در راستای کاهش و در نهایت حذف تسلیحات هسته‌ای خود گام بردارند.
حفظ ثبات جهانی: در اوج جنگ سرد، گسترش سلاح‌های هسته‌ای می‌توانست به بی‌ثباتی بیشتر و احتمال وقوع یک جنگ هسته‌ای فاجعه‌بار منجر شود. NPT تلاشی برای ایجاد یک چارچوب بین‌المللی برای کنترل این تهدید بود.
NPT بر سه رکن اصلی استوار است: عدم اشاعه: کشور‌های دارای سلاح هسته‌ای (ایالات متحده، روسیه، بریتانیا، فرانسه و چین) متعهد شدند که فناوری سلاح هسته‌ای را به دیگران منتقل نکنند. کشور‌های غیرهسته‌ای نیز متعهد شدند که سلاح هسته‌ای تولید نکنند.
خلع سلاح: کشور‌های هسته‌ای متعهد شدند که مذاکراتی برای کاهش و در نهایت حذف تسلیحات هسته‌ای خود انجام دهند (ماده ششم پیمان).استفاده صلح‌آمیز: همه کشورها حق دارند از فناوری هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز استفاده کنند، مشروط بر اینکه تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) باشد.
تا سال ۲۰۲۵، ۱۹۱ کشور به پیمان NPT پیوسته‌اند، که آن را به یکی از گسترده‌ترین معاهدات بین‌المللی تبدیل کرده است. با این حال، چند کشور کلیدی از جمله هند، پاکستان، اسرائیل و کره شمالی (که در سال ۲۰۰۳ از پیمان خارج شد) به‌طور کامل با آن همراهی نکرده‌اند. این پیمان هر پنج سال یک‌بار در کنفرانس‌های بازنگری مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
تا سال ۲۰۲۵، ۱۹۱ کشور به پیمان NPT پیوسته‌اند که آن را به یکی از گسترده‌ترین معاهدات بین‌المللی تبدیل کرده است. برخی از کشور‌های کلیدی عضو عبارتند از: ایران: ایران در سال ۱۹۷۰ به NPT پیوست و یکی از اولین کشور‌های آسیایی بود که این معاهده را امضا کرد (پس از ژاپن). ژاپن، آلمان، برزیل، مصر و بسیاری از کشور‌های دیگر: این کشورها به‌عنوان کشور‌های غیرهسته‌ای متعهد شده‌اند که سلاح هسته‌ای تولید نکنند و در ازای آن، حق دسترسی به فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز را دارند. پنج کشور دارای سلاح هسته‌ای (ایالات متحده، روسیه، بریتانیا، فرانسه و چین): این کشورها نیز عضو NPT هستند، اما به‌عنوان کشور‌های هسته‌ای، تعهدات متفاوتی دارند، از جمله عدم انتقال فناوری سلاح هسته‌ای به دیگران.
دیدگاهتان را بنویسید