تاریخ تولد حضرت زهرا (سلام الله علیها)

 حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بانوی بزرگ اسلام کی و در چه تاریخ متولد شد؟ 

روز و بلکه سال آن به درستی روشن نیست. یعنی تاریخ نویسان در آن همداستان نیستند. روشن کردن زاد روز و یا سال مرگ شخصیت های بزرگ (زن یا مرد) هر چند از نظر تاریخی با ارزش و قابل بحث است، و ما نیز در 

این باره به جستجو خواهیم پرداخت، اما از نظر تحلیل شخصیت ها چندان مهم به نظر نمی رسد. آنچه از زندگانی مردمان برجسته و استثنائی برای نسل های بعد اهمیت دارد، این است که بدانند آنان که بودند؟ چگونه تربیت شدند؟ چگونه زیسته اند؟ چه کرده اند؟ چرا کردند؟ چه اثری در محیط خود، و پس از خود نهادند؟ 

      اما کی زادند؟ و کی مردند؟ چرا در این زمینه باید جستجو کرد؟ معلوم است، روزی به دنیا آمده اند، و در روزی در گذشته اند. چنین شخصیت ها هرگز نمی میرند و همیشه با تاریخ زنده اند.

اما تاریخ نویس تعیین سال زادن و مردن چنین کسان را جزء پیشه خود می داند. هم به خاطر پیروی از سنتی که مورخان و یا نویسندگان سیره و شرح حال، خود را موظف به پیروی آن می بینند. و هم بدان جهت که این تاریخ ها با همه حوادثی که در زندگانی قهرمان تاریخ پدید شده به نوعی مربوط می شود.

     در این مقاله، اگر چنین ضرورتی در کار باشد، باید بگویم با همه کوششی که به کار رفته است متاسفانه درباره سال تولد دختر پیامبر (صلی الله علیه و آله) اطلاع درست و دقیقی نمی توان داد. تنها زاد روز دختر پیغمبر (ص) نیست که تاریخ نویسان در آن همداستان نیستند، تاریخ پیشوایان دین و ائمه معصومین (علیهم السلام) و نیز تاریخ تولد و مرگ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، هیچ یک مورد اتفاق مورخان نیست.

 این همه اختلاف برای چه پدید آمده است؟ 

     در آن دوره ها ضبط وقایع و نوشتن آن معمول نبود. راویان آنچه می شنیدند به خاطر می سپردند، و مردم آنچه سالخوردگان قوم می گفتند می پذیرفتند. گاهی رویداد های مهم و یا حادثه هایی که تازگی داشت مبدأ تاریخی 

می شد و آن را زاد روز و یا سال مرگ شخصیت های بزرگ به حساب می گرفتند.

     در حالی که عموم نویسندگان سیره و مورخان اهل سنت و جماعت، تولد فاطمه (سلام الله علیها) را پنج سال پیش از بعثت نوشته اند، تذکره نویسان و علمای بزرگ شیعه معتقدند وی سال پنجم بعثت متولد شده است.

     ابن سعد در طبقات و طبری در تاریخ و بلاذری در انساب الاشراف و ابن اثیر در کامل و ابوالفرج اصفهانی در مقاتل الطّالبیّین و محمد بن اسحاق و ابن عبدالبردراستیعاب و جمعی دیگر تاریخ نخست را پذیرفته اند و عموما نوشته اند: آن سالی بود که قریش خانه کعبه را می ساختند. بلاذری چنین روایت می کند:

     روزی عباس بن عبدالمطلب نزد علی (سلام الله علیه) رفت، علی (ع) و فاطمه (ع) در گفتگو بودند که کدام یک از دیگری به سال بزرگتر است. عباس گفت تو علی! سالیانی چند پیش از ساختن کعبه متولد شدی. اما دخترم (زهرا) سالی به دنیا آمد که قریش خانه کعبه را می ساختند.

     در مقابل این شهرت دانشمندان و محدثان شیعه چون کلینی در کافی و ابن شهرآشوب در مناقب و علی بن عیسی اربلی در کشف الغمه و مجلسی در بحار از دلائل الامامه و کتب دیگر، نوشته اند که زهرا (ع) پنج سال پس از آن که محمد (ص) به پیغمبری مبعوث گردید متولد شده است. تنها نوشته شیخ طوسی در مصباح المتهجد با این شهرت مخالف است. او سن فاطمه (ع) را هنگام ازدواج با امیرالمؤمنین (ع) سیزده سال نوشته است، و اگر ازدواج او را پنج ماه پس از هجرت بدانیم تولد وی سال اول بعثت خواهد بود. با چنین اختلاف در نقل روایات، پذیرفتن سندی و رها کردن سند دیگر، بسیار دشوار می نماید. این جاست که چنانکه در ابتدا اشارت شد، باید قرینه های خارجی را نیز از نظر دور نداشت، شاید بتوان با استفاده از آن قرینه ها کفه اختیار یکی از دو دسته را سنگین تر کرد و در نتیجه آن را مرجح دانست.

     قرینه ای قابل توجه و قوی در عموم روایت های علما و محدثان شیعه وجود دارد و نشان دهنده این است که ولادت دختر پیغمبر (ص) پس از بعثت بوده است. این قرینه ارتباط زادن زهرا (سلام الله علیها)، با معراج رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) است. ضمن روایت های معراج، رسول خدا (ص) فرموده است در شب معراج سیب بهشتی به من دادند و نطفه دخترم زهرا (س) از آن میوه تکوین یافت.

حال چنانکه نوشته شده بحث در این روایات جز از نظر روشن شدن تاریخ، فایده ای ندارد. 

دختر پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پنج سال پس از بعثت متولد شده باشد یا پیش از بعثت، نه ساله شوهر کرده باشد یا هجده ساله، هجده ساله به جوار پروردگار رفته باشد یا بیست و هشت ساله، او دختر پیامبر اسلام و نمونه کامل زن تربیت شده و برخوردار از اخلاق عالی اسلامی است. 

آنچه هر زن و مرد مسلمان باید از زندگانی دختر پیغمبر بیاموزد، پارسائی او، پرهیزگاری او، بردباری او، فضیلت، ایمان به خدا و ترس از پروردگار و دیگر خصلت های عالی انسانی است که در خود داشت و در جای خویش خواهیم نوشت.

     این بحث را از آن رو با تفصیل بیشتری نوشتیم تا سنت تاریخ نویسان و محدثان رعایت شده باشد.