نقش درخت طوبا در تولد حضرت زهرا سلام الله علیها

به دلیل اهمیت موضوع و نقش «طوبا» در تولد و ازدواج آن حضرت، به توضیح مختصری درباره طوبا و چند نمونه از احادیث آن اشاره می کنیم.

  در زبان هندی و حبشی، طوبا یکی از نام های بهشت است، و اصل ماده آن به معنای دوری از آلودگی ظاهری و باطنی، و متضاد آن خَبُثَ است. مرحوم طبرسی در تفسیر خود، ده معنا را ذیل آن می آورد. در مجموع می توان گفت هر کدام از آن ها به جنبه ای از آن اشاره دارد.

  واژه طوبا به همراه مشتقاتش پنجاه بار در قرآن کریم به کار رفته است. خود این واژه، به طور اختصاصی در آیه بیست و نه سوره رعد آمده است: «طوبی لَهُم و حُسنُ مَآب؛ خوشا به حالشان و خوش سرانجامی دارند.»

طوبا و حضرت فاطمه (سلام الله علیها).

  درباره تولد حضرت فاطمه (سلام الله علیها) و کیفیت پیش از آن، و نیز زندگی و ازدواج آن حضرت و ارتباط آن با شجره طوبا، احادیثی آمده که به اختصار به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم، تا پرده ای دیگر از حقیقت طوبا و نقش طوبا در تولد آن بانو برای ما برداشته شود.

  در مقالات پیشین بیان شد که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ماجرای ورود به بهشت و خوردن میوه درخت طوبا و تبدیل آن را به نطفه صدّیقه کبرا (س) برای عایشه و دیگر زنان خویش بیان کرد. در آخر حدیث آمده است:

      پس هرگاه مشتاق بهشت می شوم، او را می بوسم و بوی درخت طوبا را استشمام می کنم.

      او (حضرت فاطمه سلام الله علیها) فرشته ای با ظاهر انسانی است.

  این حدیث، بسیار مشهور و معروف است که بیان می کند حضرت فاطمه (سلام الله علیها) چه تناسبی با درخت طوبا دارد.

   فاطمه زهرا (س) در حدیثی این گونه معرفی شده است:

       صدّیقه کبرا، آرامش روح پیامبر و حمل کننده بلاها بدون گِله و شکایت و جزع و فزع 

      و صاحب درخت طوباست.

  صدّیقه طاهره، حضرت فاطمه زهرا (س) در خطبه مفاخره خود با همسرش امیرمؤمنان، علی (علیه السلام) در عباراتی خود را این گونه معرفی می کند:

      من میوه قلب پیامبر و عضوی از اعضای او و شاخه ای از شاخه های آن هستم. من دختر سدرة المنتهی

      هستم. من درختی هستم که میوه هایش خارج می گردد؛ منظورم حسن و حسین (علیهما السلام) است.

درباره ازدواج حضرت امیرمؤمنان، علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) «مَرَجَ البَحرَینِ یلتَقِیانِ» باید گفت چون حضرت فاطمه زهرا (س) صاحب عصمت بود، کُفو او نیز باید صاحب عصمت باشد و مرد غیرمعصوم را بر زن صاحبِ عصمت راهی نیست. در ازدواج آن ها همانند ازدواج پیامبر اکرم (ص) و 

حضرت خدیجه (س) آمده که «درخت طوبا» از جانب خداوند دستور یافته دُر های خود را نثار بهشتیان کند. اینجاست که پیک مخصوص، پیدایش حسن و حسین (علیهما السلام) را در اثر این ازدواج به پیامبر گرامی (ص) نوید می دهد:

      از آن ازدواج، دو سرور جوانان اهل بهشت متولد خواهند شد که با آن دو مولود، اهل بهشت تزیین می شوند.

  صاحب المناقب درباره درخت طوبا و ازدواج حضرت فاطمه (سلام الله علیها) می آورد:

نَصَبَ الجلیلُ لجبرئیل مِنبراً               فی ظِلِّ طُوبی مِن مُتونِ زبرجدِ

شَهِدَ الملائکةُ الکِرامُ وَ رَبُّهُم                   وَ کَفَی بِهِم وَ بِرَبِّهم مِن شُهَّدِ

وَ تَنَاثَرَت طُوبی علیهم لؤلؤاً                 وَ زَمرُّداً مُتَتابِعَاً لَم یُعقَدِ      

وَ مَلاکُ فاطمةَ الذی ما مِثله                فی متهم شرقاً و لا فی منجِد

  در بحث ازدواج حضرت امیرمؤمنان، علی (علیه السلام) و حضرت فاطمه (سلام الله علیها) علاوه بر درخت طوبا، درخت سدرة المنتهی نیز نیز مأمور نثار کردن دُرها و یاقوت های خود به میمنت این ازدواج شد.

      از جابر بن عبدالله انصاری روایت شده است هنگامی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)، 

      حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را به ازدواج امیرمؤمنان (علیه السلام) درآورد، گروهی از قریش نزد 

      وی آمدند و گفتند: شما او را با مهر ناچیزی به ازدواج علی (علیه السلام) درآوردید. فرمودند: «من او را

      به ازدواج علی (علیه السلام) در نیاوردم، بلکه خداوند آن ازدواج را منعقد کرد و… خداوند به سدرة المنتهی 

      دستور داد آنچه دارد بر فاطمه (سلام الله علیها) نثار کند. پس او نیز دُرّ و جواهر و مرجان خود را نثار نمود».

  در تفسیر عیّاشی حدیثی آمده است که مقام زهرای اطهر (سلام الله علیها) را این گونه بیان می کند:

     خداوند درخت طوبا را در مهر حضرت فاطمه (سلام الله علیها) به او بخشید و آن را در خانه علی (علیه السلام)

      قرار داد.

  عبدالوهاب شعرانی در کتاب الیواقیت و الجواهر آورده است:

      اگر تو بگویی اصل شجره طوبا در کدام منزل از بهشت است، جواب این است که محیی الدّین در فتوحات و

      شیخ ابن ابی منصور در رساله خود گفته اند: اصل شجره طوبی در منزل علی بن ابی طالب (علیه السلام)

      است؛ به سبب اینکه شجره طوبا، حجاب مظهر نور فاطمه زهرا (سلام الله علیها) است. پس هیچ یک از هشت

      درِ بهشت و نه خانه ای و نه مکانی به آن درجه نیست، مگر اینکه در آن، شاخه ای از شجره طوباست که غالب

      مردم نمی دانند اصل آن در کجاست… و تمامیت این نعمت نیست، مگر به جهت اینکه سرّ هر نعمتی که در

      بهشت است و هر نصیبی که در آن به اولیا می رسد، مُتفرّع از نور فاطمه (سلام الله علیها) است.

بنابراین، مرتب او را می بوسید و می فرمود:

      فَکُلمَّا اشتَقتُ اِلی الجَنَّةِ قَبَّلتُها وَ ما قَبَّلتُها الّا وَجَدتُ رائحةَ شجرة طوبی منها.

      هرگاه مشتاق بهشت می شوم، او را می بوسم و بوی درخت طوبی را استشمام می کنم.

نیز جمله «فَانَا اِذا إشتَقتُ اِلَی الجَنَّةِ اَدنَیتُها (فاطمه) فَشَممتُ ریحَ الجَنَّةِ؛ پس هنگامی که مشتاق بهشت می شوم، به او نزدیک می شوم و بوی بهشت را استشمام می نمایم».

  حال به وجود حرف «ط» در این واژه ها نگاهی بیندازیم: مصطفی، فاطمه، علی بن ابی طالب. ضمن اینکه در نام دیگر ائمه (علیهم السلام) حرف «ط» دیده نمی شود. از حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل شده که وی به نقل از پدرانش فرمودند:

      از پیامبر درباره طوبی سؤال شد. فرمود: «درختی است که اصل آن در خانه من و شاخه های آن در خانه های

      اهل بهشت است». بار دیگر از حضرتش سؤال کردند. فرمود: «خانه من و علی در بهشت، در یک مکان 

      است».

  طوبا به وجود هر سه گره خورده است. بار دیگر به حرف «ط» در این آیه دقت کنیم:

«إنّا أعطیناکَ الکوثر»؛ فاطمه کوثر است و نور خدا؛  «یریدون لِیطفِئوا نورَ اللهِ بِافواهِهِم…».

راز فاطمه؛ «و السرّ المستودع فیها» تا ظهور ناظر طوبا، یعنی حضرت ولیّ عصر _أرواحنا له الفداء_ پابرجاست.

  منابع:

تأویل الآیات الظاهرة، ص240؛ بحارالأنوار، ج43، ص5، ح4-5.

المناقب، ج3، ص356_ الفضائل، ص80 _ الرّحمن (55): 19 _ البرهان فی تفسیر القرآن، ج2، ص294-295_

دیوان السید الحمیری، ص88 _ أمالی (شیخ طوسی)، ص257، مجلس10 _ کتاب التفسیر، ج2، ص212 _

الیواقیت و الجواهر، ج2، ص218 _ بحارالأنوار، ج8، ص151_ أعلام الوری، ص12، باب2 _ کوثر (108): 1  _

صف(61): 8 _ بحارالأنوار، ج99، «باب زیاره المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)»، ص116.