اهمیت کنترل خشم و مهار آن در دین اسلام

مقدمه

از نظر اسلام معیار خشمگین شدن، خدا است. قرآن کریم می فرماید:مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ ۖ .اصولا کارکرد خشم در مقابله با کفار و دشمنان خدا و اولیای خدا است و نسبت به مومنان خشمگین شدن خطا است، زیرا خشم ما در حقیقت به خداوند باز می گردد.

ریشه خشم باید ایمانی باشد و تعصب انسان مومن نسبت به خداوند است. اگر کسی به ساحت خدا بی حرمتی کند و یا به ساحت مومنان به خدا، آنگاه جای خشم و غضب است و در غیر این صورت خشم انسان خدا پسندانه نیست. راهکار درمان واقعی خشم روش توحید است. از دیدگاه توحید مردم دو دسته اند : دوستان خدا و دشمنان خدا. غضب تنها در مورد برخورد با دشمنان خدا آن هم بر سر دفاع از خدا و دین و دوستان خداوند کاربرد دارد و باید بدانیم که خشمگین شدن در میان دوستان خدا خطا است و کاربرد ندارد؛ پس باید خشم خود را کنترل و در جای خود به کار بگیریم و از انفعال آن نیز جلوگیرکنیم.

پیامدهاى غضب و خشم:

غضب، فکر و عقل انسان را ناکار آمد و زمین گیر مى کند؛ چنان که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «غضب، دل مرد دانا را هلاک مى کند» (بحار الانوار، ج 73، ص 226، ح 20)

پیامبر(ص) فرمود: «غضب، ایمان را فاسد مى گرداند ؛ همان گونه که سرکه عسل را فاسد مى کند» (کافى، ج 2، ص 303، ح 3 ؛ بحار الانوار، ج 72، ص 274، ح 24)

3. غضب کلید هر بدى است و شیطان همه وجود فرد غضبناک را تسخیر مى کند و او را به هر عمل زشتى وا مى دارد(همان)

4. از آثار بد غضب این است که فرد غضبناک و عصبانى، رفتارهاى نادرستى – مانند فحش دادن و پرخاشگرى کلامى، شماتت، مسخره کردن، فاش کردن اسرار و بدگویى از دیگران – را از خود بروز مى دهد. علاوه بر این موجب دشمنى دوستان و شماتت دشمنان، انزواى اجتماعى، افسردگى و بیمارى هاى جسمانى و روانى مى شود. بنابراین کنترل خشم امرى بایسته و اجتناب ناپذیر است؛ وگرنه موجب هلاکت انسان و خسارات جبران ناپذیرى مى شود

آثار و فواید کنترل خشم در روایات:.

امـام محمد بـاقـر(ع) : کسى که خشمى را فرو خورد در حالى که مى تواند آن را اعمال کند، خداوند در روز قیامت دلش را از ایمنى و ایمان آکنده کند.

پیامبر خدا (ص) : هر که خشمى را فرو خورد، خداوند درون او را از ایمان پر کند.

امام صادق (ع ) : هر که خشم خود را نگه دارد، خداوند عیب او را بپوشاند.

پیامبر خدا (ص) : از محبوب ترین راهها به سوى خداى عزوجل دو جرعه است : جرعه خشمى که با بردبارى آن را فرو برى و جرعه مصیبتى که با شکیبایى کردن آن را فرو برى.

امـام عـلـى(ع ) در نـامـه اى بـه حـارث هـمـدانـى مـى فـرماید : خشم را فرو خور و به هنگام توانایى، گذشت کن و در هنگام عصبانیت، بردبار باش و در وقت چیرگى، ببخشاى تا سرانجامت نیکو باشد.

امام علی(ع) : هـر کـه بـر خـشـم خـویش چـیـره شـود، بـر شیطان پیروز شود و هر که مقهور خشم خویش شود، شیطان بر او پیروز گردد.

امام علی(ع) : هـر کـه بـر خـشـم خـویش چـیـره شـود، بـر شیطان پیروز شود و هر که مقهور خشم خویش شود، شیطان بر او پیروز گردد.

ترجمه میزان الحکمه ج8، ص 251 الی ص 426 مجموعا از

آیات قرآن کریم در مورد خشم:

الکاظمین الغیظ و العافین عن الناس والله یحب المحسنین

مومنان در هنگام عصبانیت، خشم خود را فرو می برند و از خطای مردم در می گذرند و خدا نیکوکاران را دوست دارد.    ال عمران 134.

وَ الَّذینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُون

و کسانی که از گناهان بزرگ و زشتکاری ها خود را به دور می دارند و چون به خشم درمی آیند درمی گذرند.   شوری 37

در نتیجه میتوان با مطالعه در سیره ائمه اطهار و علماء اسلام و توجه به نوع برخورد این بزرگواران با افراد تندخو، الگوی بسیار خوبی جهت کسب آرامش در مواقع خشم و عصبانیت می‌باشد؛ هم‌چنین مطالعه آیات و روایات مربوط به فواید کظم غیض می‌تواند در تقویت آرامش و خویشتن داری انسان، بسیار موثر باشد.

وهمچنین اعتقاد به فنای دنیا و تجسم و تصور مرگ، می‌تواند تاثیر قابل توجهی در خویشتن داری و کنترل خشم داشته باشد و آرامش خاصی را بر انسان حاکم نماید.

ذکر خداوند و دعا و استعانت از نماز و روزه: دعا و نیایش و ارتباط با خداوند، سبب سعه صدر و بزرگی می‌شود و همواره انسان‌هایی که مرتبط با خداوند هستند از کرامت خاصی برخوردار بوده و به آسانی تحریک نمی‌شوند؛ چنان‌که در قرآن کریم آمده است: الا بذکر الله تطمئن القلوب؛ همانا با یاد خدا دلها آرام می‌شود.