به ادعای گروهی از ناظران یکی از برنامه‌های روسیه توسعه پروژه‌های توسعه سوخت گاز ایران است تا بدین طریق ایران به یک هاب انرژی در منطقه تبدل شود؛ گزاره‌ای که گفته می‌شود در جریان سفر اخیر رئیس جمهوری ایران به مسکو، در باب آن توافق حاصل شد، اما در عمل به واسطه تحریم‌ها امکان تحققش […]
به ادعای گروهی از ناظران یکی از برنامه‌های روسیه توسعه پروژه‌های توسعه سوخت گاز ایران است تا بدین طریق ایران به یک هاب انرژی در منطقه تبدل شود؛ گزاره‌ای که گفته می‌شود در جریان سفر اخیر رئیس جمهوری ایران به مسکو، در باب آن توافق حاصل شد، اما در عمل به واسطه تحریم‌ها امکان تحققش به سادگی ممکن نیست.
سفر اخیر مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران به مسکو با هدف تقویت همکاری‌های ایران و روسیه و امضای یک توافق‌نامه همکاری راهبردی انجام شد. هرچند این سند بیشتر به‌عنوان خلاصه‌ای از تعاملات کنونی و روابط دو کشور به نظر می‌رسید، اما توافقی جالب‌توجه نیز در حاشیه این دیدار حاصل شد
ولادمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، از برنامه‌های خود برای احداث یک خط لوله گاز طبیعی به ایران از طریق آذربایجان خبر داد. این خط لوله ظرفیت انتقال ۵۵ میلیارد متر مکعب (bcm) در سال را خواهد داشت. سرگئی تسیویلیوف، وزیر انرژی روسیه، تأیید کرد که مذاکرات مربوط به این پروژه در مراحل نهایی قرار دارد
این اقدام در ادامه یادداشت تفاهمی تعریف شده که در ژوئن ۲۰۲۴ میان شرکت گازپروم روسیه و شرکت ملی گاز ایران (NIGC) برای تأمین خط لوله‌ای روسیه به ایران به امضا رسید، انجام شد. چهار ماه بعد، در اکتبر ۲۰۲۴، پزشکیان در دیدار با میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر روسیه، در تهران اعلام کرد که این توافق می‌تواند ایران را به یک هاب گازی منطقه‌ای تبدیل کند؛ گزاره‌ای که به نفع هر دو کشور است.
همانند بسیاری از حوزه‌های دیگر همکاری، حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ و تحریم‌های غربی پس از آن، نقطه عطفی در تعاملات گازی میان ایران و روسیه بود. به گفته یکی از منابع نزدیک به گازپروم که نخواست نامش فاش شود، پیش از جنگ اوکراین، وزارت امور خارجه روسیه به گازپروم توصیه کرده بود که از توسعه پروژه‌های گازی در ایران خودداری کند تا منافعش در اروپا به خطر نیفتد
پس از اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه در سال ۲۰۲۲، این محدودیت برداشته شد، زیرا دیگر نیازی به پرهیز از تحریم‌ها وجود نداشت. در همین راستا، گازپروم و شرکت ملی نفت ایران (NIOC) در ژوئیه ۲۰۲۲ یادداشت تفاهمی به ارزش ۴۰ میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری در صنعت سوخت ایران امضا کردند. با وجود آنکه بسیاری از بندهای این تفاهم‌نامه هنوز عملی نشده است، تحولات اخیر نشان‌دهنده علاقه مجدد روسیه به پروژه‌های گازی ایران است. در این زمینه، چندین حوزه همکاری بالقوه میان مسکو و تهران مطرح است.
هداف اصلی همکاری میان ایران و روسیه، تبدیل ایران به یک هاب انرژی منطقه‌ای است. براساس این طرح، ایران می‌تواند سوخت روسیه را وارد کرده و در کنار تولید داخلی خود، آن را به سایر کشورها صادر کند. مطابق یادداشت تفاهم ژوئن ۲۰۲۴ بین گازپروم و شرکت ملی گاز ایران، ایران روزانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب گاز روسیه وارد خواهد کرد که در مجموع ۱۰۹ میلیارد متر مکعب در سال خواهد شد.
این ارقام بسیار قابل‌توجه‌اند، به‌ویژه زمانی که در نظر بگیریم که صادرات گاز ایران در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۸ میلیارد متر مکعب برآورد شده بود. نیکولای کوژانوف، استاد دانشگاه قطر، در گفت و گو با امواج مدیا مدعی شد: اگرچه مقامات رسمی تمایل به اغراق در مقیاس و چشم‌انداز پروژه‌ها دارند، اما این ایده غیرممکن به نظر نمی‌رسد.
اروپا تا سال‌های ۲۰۳۰ تا ۲۰۳۵ مصرف خود را کاهش خواهد داد و بازارهای چین، هند، پاکستان، بنگلادش و فیلیپین به‌عنوان گزینه‌های جذاب باقی خواهند ماند. با این حال، او تأکید کرد که برای دسترسی ایران به این بازارها، فناوری LNG (گاز طبیعی مایع‌شده) ضروری است. در حالی که فناوری سوخت مایع روسیه نسبت به همتایان غربی‌اش چندان پیشرفته نیست و در صورت اراده سیاسی قوی، پروژه گازپروم و شرکت ملی سوخت ایران می‌تواند در نهایت موفق شود.
مشکلات ایران در توسعه صنعت سوخت، زیرساخت‌های ناکافی و قیمت‌گذاری یارانه‌ای داخلی است که موجب مصرف بیش از حد و کاهش منابع صادراتی می‌شود. به ادعای کوژانوف، روسیه می‌تواند به توسعه خطوط لوله در ایران کمک کند، اما نگهداری شبکه گاز چالشی است که خود روسیه نیز با آن روبه‌رو است.
تحریم‌های غربی یکی از بزرگ‌ترین موانع تبدیل ایران به هاب گازی به شمار می‌آید. در این شرایط، طرح مبادله گاز (Gas Swap) که از ۲۰۲۲ مطرح شده، گزینه‌ای واقع‌بینانه‌تر محسوب می‌شود. در این طرح، روسیه گاز خود را از طریق ترکمنستان به ایران منتقل می‌کند؛ جایی که برای مصرف داخلی در شمال ایران استفاده خواهد شد. در نتیجه، ایران می‌تواند ظرفیت تولیدی آزاد شده را به صادرات گاز به عراق و ترکیه اختصاص دهد.
یک تاجر روسی فعال در پروژه‌های نفت و سوخت ایران نیز اعلام کرده که طرح مبادله گاز از نظر فنی آماده اجراست، اما ترکمنستان به دلایل سیاسی هنوز اجازه انتقال گاز روسیه به ایران را نمی‌دهد و مشخص نیست که این محدودیت چند ماه یا چند سال دیگر ادامه داشته باشد.
دیدگاهتان را بنویسید